یزدفردا"علي اخوان بهبهاني :نوروز را هميشه نبايد از چشم شعرا و نويسندگان ديد هميشه هم نبايد به هفت‌سين نگاه كرد. مي‌شود نگاهي هم به نوروز از چشم آنچه بر سر سفره است داشت و ديد اگر اين تنقلات زبان داشتند نوروز را چگونه توصيف مي‌كردند. مي‌شود به جاي هفت‌سين هم دنبال هفت‌شيني بود كه معمولا در طول تعطيلات نوروز با آن سروكار داريم.
شين اول شكلات
آخ كه چقدر بد است ما شكلات‌ها هميشه قرباني اول ديد و بازديدهاي نوروزي و شين اول هفت‌شين هستيم و معمولا در همان دور اول پذيرايي مصرف مي‌شويم. ما شكلات‌ها كه به غذاي خدايان هم معروف هستيم در بين تمام سنين محبوب و دوست‌داشتني هستيم. خانواده ما انواع و اشكال بسيار متنوعي دارد و با تغيير در ميزان مواد تشكيل‌دهنده ما، انواع متفاوتي ايجاد مي‌شود كه بالاخره هر سليقه‌اي نوعي از آن را مي‌پسندد. شكر و چربي كه در تهيه خاندان ما استفاده مي‌شود موجب چاقي مي‌شود. از چاقي گذشته هم مصرف مواد شيرين بخصوص ما شكلات‌ها به سلامت دندان‌ها نيز لطمه مي‌زند و باعث پوسيدگي ميناي دندان و فساد دندان‌ها مي‌شود. مشكل ديگر خوردن ما شكلات‌ها اين است كه جلوي اشتهاي كودكان را مي‌گيريم و موجب مي‌شويم مواد غذايي اصلي و پروتئين به بدن كودكان نرسد. البته اين‌طور نيست كه ما شكلات‌ها هيچ فايده‌اي نداشته باشيم. حاوي آنتي‌اكسيدان‌هاي موجود هستيم كه براي قلب مفيد است. همچنين مصرف ما باعث شادي مي‌شود. البته هيچگاه نبايد در مصرف ما زياده‌روي شود.
ش مثل شيريني
درست است كه در هفت‌سين همه دنبال سين هستند، اما شين شيريني چيز ديگري است. ما شيريني‌ها مهم‌ترين مواد غذايي زينت‌بخش ميهماني‌هاي نوروز هستيم و خاندان ما در ديد و بازديدهاي عيد مصرف زيادي دارد. اما ما شيريني‌ها هم مشكلات خودمان را داريم. ما شيريني‌ها به لحاظ دارا بودن انرژي زياد بويژه پسرعموهاي خامه‌ايمان كه حاوي انرژي متراكمي هستند در چاقي و افزايش وزن افراد تاثير زيادي داريم.
انسان‌ها هيچ توجه نمي‌كنند كه افراط در مصرف قند و شكر و ما شيريني‌ها كه از اين مواد تهيه شده‌ايم و آرد و نشاسته زيادي هم كه داريم، مي‌تواند علاوه بر چاقي موجب افزايش تري‌گليسيريد خون نيز شود. آخر در تعطيلات عيد كسي به اين فكر نيست كه تري‌گليسيريد يكي از انواع چربي‌هاي نامطلوب خون است و افزايش درازمدت آن در خون موجب بالا رفتن ساير چربي‌هاي نامطلوب و بروز اختلالات قلبي عروقي مي‌شود.
مصرف بي‌رويه ما شيريني‌ها در اطفال با توجه به كاهش اشتها و سيري كاذبي كه به همراه داريم موجب كمبود ساير مواد مغذي مورد نياز جهت رشد اين گروه مي‌شود؛ همچنين استفاده از برخي تركيباتي نظير رنگ‌ها، كاكائو و ساير موارد كه در تهيه و تزئين خانواده ما كاربرد دارد بر عوارض مصرف زياد ما مي‌افزايد. هيچ مي‌دانستيد كافي است تنها 5 عدد از ما شيريني‌هاي خشك را بخوريد تا 500 كالري انرژي به بدنتان وارد كنيد؟
شبيخون به آجيل
شين‌سوم هم شبيخون است. خانواده آجيل خانواده پر جمعيتي است. پسته، تخمه، بادام و فندق بزرگ خاندان آجيل هستند كه در نوروز به آنها شبيخون زده مي‌شوند. اين خاندان ماجرايي متفاوت از بقيه دارند.
حاوي ارزش تغذيه‌اي بالايي هستند و مصرف متعادل آنها براي سلامت مفيد است. مغزها به علت داشتن چربي زياد، بسيار پركالري هستند و براي افراد لاغر و كساني كه نياز به افزايش وزن دارند، مفيد است.
چربي موجود در مغزها از نوع چربي‌هاي گياهي غيراشباع است. اين نوع چربي به علت دارا بودن اسيدهاي چرب با چند باند مضاعف، موجب افزايش كلسترول و ساير چربي‌هاي نامطلوب خون نمي‌شود و در نتيجه زياني براي قلب و عروق ندارد، حتي در كاهش چربي‌هاي نامطلوب خون نيز مؤثر است. ما مغزها يعني مغز گردو، بادام، پسته و فندق حاوي مقادير مناسبي پروتئين هستيم. ويتامين‌هاي گروهB زيادي داريم و نيز حاوي مقادير مناسبي آهن نيز هستيم.
مواد معدني ديگر بخصوص روي هم كه در سلامت افراد و بخصوص در كودكان و بلوغ نوجوانان تأثير مهمي دارد در ما زياد است.
تازه ما مغزهاي گردو، فندق، بادام، پسته و بادام‌زميني دستگاه دفاعي بدن را نيز در مقابله با عوامل خارجي تقويت مي‌كنيم.
ضمن اين‌كه مي‌توانيم علاوه بر كاهش كلسترول خون و كاهش ميزان ابتلا به بيماريهاي قلبي - عروقي، در پيشگيري از پوكي استخوان و بيماريهاي دوران پيري نيز كمك كنيم؛ اما امان از وقتي كه درست خورده نشويم. ما آجيل‌ها به علت داشتن چربي زياد موجب كاهش اشتها و بروز احساس سيري مي‌شويم. اين مساله بخصوص در كودكان كه به ما شبيخون مي‌زنند و حجم معده‌شان نيز كوچك است، بسيار مهم است.
از طرفي برخي از تركيبات موجود در برخي از اعضاي فاميل ما مثل بادام‌زميني در بعضي افراد حساسيت‌زا است و با مصرف آن دچار حساسيت مي‌شوند.
تازه اكثر افراد فاميل آجيل، مخصوصا شيرين‌هاي ما، داراي چسبندگي زيادي هستند و خيلي راحت به دندان‌ها مي‌چسبند و تا ساعت‌ها در حفره دهاني باقي مي‌مانند. اگر انسان‌ها در اين موارد در فاصله كوتاهي بعد از خوردن، دندان‌هاي خود را مسواك نزنند خرابي دندان‌ها حتمي است.
آجيل با داشتن ارزش تغذيه‌اي بالا، از مواد مفيدي است كه مصرف آن توصيه مي‌شود؛ اما توجه داشته باشيد بدترين مشكل خانوادگي ما آجيل‌ها اعضايي هستند كه رنگ و بو عوض كرده‌اند. البته خودشان كه نه بلكه انسان‌ها رنگ و بوي آنها را عوض كرده‌اند. اين مغازه‌داران بيانصاف براي اين‌كه ما را بهتر بفروشند معمولاً ما را به صورت بو داده و پر نمك در مي‌آورند كه در اين شرايط مصرف زياد ما موجب افزايش فشار خون و تجمع آب در بدن مي‌شود. در مجموع ما خانواده آجيل‌ها از رفت و آمد با فاميل‌هاي پرنمك و شور كه مفيد نيست و به سلامت انسان آسيب مي‌زند،خودداري مي‌كنيم.
البته بعضي مسائل نيز در نوروز تقصير ما آجيل‌ها نيست.
مغزها چون حاوي مقدار زيادي چربي هستند، موجب افزايش وزن و چاقي مي‌شوند. بعضي از انسان‌ها تصور مي‌كنند كه چون چربي ما آجيل‌ها چربي گياهي است موجب افزايش وزن نمي‌شوند و بدون توقف ما را مي‌خورند. حال آن كه اين تصور صحيح نيست و چربي‌هاي گياهي و مايع نيز مثل چربي‌هاي حيواني و جامد باعث چاقي مي‌شوند. بنابراين بايد به طور متعادل و مناسب از ما استفاده كرد.
براي چاق‌ها بگويم كه مصرف يك ليوان آجيل حدودا 750 كالري انرژي توليد مي‌كند كه براي سوزاندن اين مقدار انرژي به 7 ساعت پياده‌روي نياز است.
شير آب
شين‌چهارم شير آب است. شير آب هم در نوروز حكايت خود را دارد. زيرا كمتر كسي براي نوشيدن سراغ آن مي‌رود. شير آب معتقد است در ايام تعطيلات سال نو به علت ديد و بازديد و گذراندن زمان طولاني در خارج از خانه معمولا فراموش مي‌شود و به دنبال آن مصرف آب در افراد كاهش مي‌يابد. اين امر مي‌تواند مشكلاتي براي سلامتي انسان ايجاد كند كه بارزترين آنها، بروز يبوست است. آب به حق معتقدست يكي از مهم‌ترين و مفيدترين موادي است كه از بروز يبوست پيشگيري مي‌كند و با كاهش مصرف آن، اين عارضه به خصوص در كساني كه مستعد ابتلا به آن هستند ناراحتي ايجاد مي‌كند. توصيه شير آب اين است كه براي نوشيدن آب خود برنامه‌ريزي منظم داشته باشيم و اين ماده حيات‌بخش را در ايام نوروز فراموش نكنيم. هر چند مشكلات شهرسازي در كشور ما و نبود دستشويي‌هاي عمومي مشكلات ديگري را براي شما ايجاد مي‌كند.
شكوه ميوه
شين‌پنجم نوروز هم شكوه خاندان ميوه است. هر چند در تعطيلات عيد خاندان ميوه بسيار گران مي‌شوند، اما شكوه و فايده ما براي سلامت بيشتر نمايان مي‌شود. در حالي‌كه بيشتر تنقلات عيد مشكل‌ساز مي‌شوند؛ اما ما ميوه‌ها مفيدترين خوراكي محسوب مي‌شويم. شايد در ميهماني‌هاي نوروزي به علت سخت بودن پوست كندن مصرف ما كمتر از بقيه تنقلات باشد و اين موضوع در كودكان بسيار بيشتر است، اما ما ميوه‌ها با دارا بودن ميزان بالاي ويتامين، املاح و آب، مي‌توانيم به حفظ سلامت انسان‌ها كمك زيادي كنيم. انرژي ما ميوه‌ها هم نسبتا كم است. مصرف يك عدد پسرعموي بزرگ ما يعني موز حدود 100 كالري دارد در حالي كه برادر كوچكترش خيار تنها 7 كالري دارد. دخترعمه سيب 55 كالري و عمو پرتقال هم 35 كالري دارد.
معمولا جمع شدن تمام هفت‌شين نوروزي در كنار هم يك نتيجه دارد و آنهم چاقي است. ميل به مصرف تنقلات و شيريني‌جات موجب مي‌شود بدن مفلوك آخر تعطيلات با چاقي و عوارض اضافه وزن روبه‌رو شوداگر ما ميوه‌ها با پوست مصرف شويم، مقدار زيادي فيبر غذايي داريم و مي‌توانيم از بروز يبوست پيشگيري كنيم همچنين موجب كاهش كلسترول و ساير چربي‌هاي نامطلوب خون شويم و فشار خون را نيز تنظيم كنيم. راستي ما ميوه‌ها به حفظ سلامت قلب و عروق هم كمك مي‌كنيم. فيبر موجود در ما از ابتلا به سرطان پيشگيري مي‌كند. مصرف ما ميوه‌ها در بيماران ديابتي، مصرف فيبر غذايي موجب كنترل قندخون مي‌شود. افراد ديابتي بهتر است از برخي اعضاي خانواده ما كه قند خون را كندتر بالا مي‌برند مثل موز، سيب، گيلاس، خرما، انجير، هلو و آلو بيشتر استفاده كنند.
حتي موميايي خانواده ما هم از بسياري از تنقلات بهتر است. برخي از خانواده‌ها در ميهماني‌هاي نوروزي عادت دارند كه ما را خشك و بعد ميل كنند. خانواده خشك و موميايي شده ما مثل آلبالو خشكه، برگه، قيسي، سيب خشك،موز خشك، توت خشك و امثال آن از مواد قابل استفاده در پذيرايي محسوب مي‌شوند. خانواده خشك شده ما تنقلات مفيدي محسوب مي‌شوند اما مقدار قابل توجهي انرژي در بدن توليد مي‌كنند. ما ميوه‌هاي خشك حاوي ويتامين‌هاي گروهB ، ويتامينA و آهن نيز هستيم و بخوبي مي‌توانيم جانشين شيريني و آجيل شور بشويم، در اين حالت، هم مواد مغذي مفيدي را براي بدن افراد به خصوص كودكان فراهم مي‌كنيم و هم باعث مي‌شويم از بروز يبوست جلوگيري شود.
البته در نظر داشته باشيد كه ما ميوه‌هاي خشك انرژي زيادي داريم و افراط در مصرف ما، موجب بروز چاقي خواهد شد. در ضمن اگر ما را به مقدار زياد قبل از غذاي اصلي بخوريد به علت داشتن قند، جلوي اشتها را خواهيم گرفت.
شكواييه سبزي
هر چه در نوروز ميوه شكوه دارد به جاي آن سبزي شكواييه دارد. شين ششم شكواييه سبزي است. در ايام نوروز به علت تغيير در برنامه روزانه، مصرف سبزي و سالاد كاهش مي‌يابد. علت عمده اين امر اين است كه افراد، بيشتر وقت خود را در خارج از خانه سپري مي‌كنند يا در خانه به پذيرايي از ميهمانان مشغول هستند و فرصت زيادي جهت تميز كردن و شستشوي سبزي ندارند. عدم مصرف سبزي و سالاد موجب بروز يبوست مي‌شود. بعلاوه چون انواع سبزي ها، حاوي ويتامين‌ها و مواد معدني ضروري براي سلامتي انسان هستند، عدم مصرف يا كمبود مصرف آنها در برنامه غذايي روزانه باعث مي‌شود ويتامين‌هاي لازم به بدن انسان نرسد و شخص دچار كمبودهاي ويتاميني و املاح شود. از سوي ديگر چون سبزي‌ها حاوي مقدار قابل توجهي آب هستند، آب مورد نياز بدن را تا حدود زيادي تأمين مي‌كنند و از بروز كم آبي در بدن پيشگيري مي‌نمايند.
شكم درد
شين هفتم عيد هم شين شكمو‌ها و شكم دردهاست. بينواترين موجود در تعطيلات نوروز شكم است. شكم بدشانس مجبور است انواع ناملايمات را تحمل كند. اگر شكم زبان داشت حتما به ما مي‌گفت كه در ايام نوروز بهم خوردن برنامه غذايي روزانه چه مشكلاتي براي او درست مي‌كند. صبح‌ها افراد به علت دير برخاستن از خواب و رفتن به ميهماني صبحانه نمي‌خورند. نخوردن صبحانه 2 ضرر دارد اول اين‌كه موجب تمايل بيشتر به مصرف آجيل و شيريني مي‌شود و دوم اين‌كه مواد پروتئيني مورد نياز به بدن آنها نمي‌رسد از طرفي شكم مدت زيادي خالي مي‌ماند.
بعد هم كه اشتهاي افراد در اين ايام بخصوص اگر در مسافرت باشند زياد مي‌شود و ممكن است چند وعده غذاي اضافي به بار هميشگي شكم اضافه شود و شكم بيچاره به جاي 3 وعده، 5 وعده غذا با حجم بيشتر مصرف شود، بعلاوه استفاده از نوشابه‌هاي گازدار و قندي و عدم كنترل رژيم غذايي روزمره ومصرف چربي‌ها و غذاهاي آماده، در طول تعطيلات و ايام سفر بيشتر مي‌شود اين موضوع نيز موجب شكم درد زياد مي‌شود البته غير از آن مي‌تواند افزايش فشارخون، چربي‌خون، بالا رفتن كلسترول مضر (LDL) و در نهايت چاقي نيز به ارمغان بياورد.
البته مشكلات شكم به اينجا ختم نمي‌شود. حضور در مهماني‌هاي مختلف و تعارفات بي‌جا خيلي وقت‌ها سبب پرخوري مي‌شود.
اين پرخوري و بدخوري‌ها عواقبي هم دارد. در كوتاه‌مدت شايع‌ترين‌شان ترش كردن، نفخ معده، سوزش و درد شكم است. بهترين درمان اين مشكلات كنترل خورد و خوراك است؛ اما معمولا به آن توجهي نمي‌شود. بسياري به طور سنتيسراغ عرقيات خانگي مي‌روند كه در اكثر مواقع مفيد است و درد آنها را آرام مي‌كند؛ اما برخي از افراد در مواقع بروز اين مشكلات، خودسرانه دارو مي‌خورند و شكم بيچاره را با مشكلات مضاعفي مواجه مي‌كنند.
حاصل جمع هفت‌شين
معمولا جمع شدن تمام هفت‌شين نوروزي در كنار هم يك نتيجه دارد و آنهم چاقي است. ميل به مصرف تنقلات و شيريني موجب مي‌شود بدن مفلوك آخر تعطيلات با چاقي و عوارض اضافه وزن روبه‌رو شود. براي جلوگيري از چاقي و اضافه وزن و بيماريهاي ناشي از آن، مسافران مصرف آجيل و تخمه و شيريني و شكلات را به حداقل برسانند هر چند كه تنقلات حاوي ارزش تغذيه‌اي بالايي هستند، ولي نمي‌توانند جانشين غذاي اصلي انسان شوند. سعي كنيد در اين ايام شين‌هاي مضر را كم كنيد و به جاي آن شين‌هاي مفيد مثل ميوه و سبزي جايگزين كنيد. اگر هم به سفر مي‌رويد سعي كنيد در طول سفر از مصرف بي‌رويه نوشابه، چيپس، پفك، سوسيس، كالباس، پيتزا و به طور كلي غذاهاي آماده بپرهيزيد.
جام جم
یزدفردا
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
چهارشنبه 13,نوامبر,2024